Takie ważne pytanie. Czy ocieplenie ula jest potrzebne? Uznałem, iż warto spróbować odpowiedzieć na tak zadane pytanie. Jakie są argumenty, że ocieplenie ula jest zbędne? A może tak jak to podaje liczna literatura, trzeba ule ogacić na zimę, aby pszczółki miały ciepło i nie zamarzły.
Jaka jest wymagana pojemność ula?
Od pojemności ula trzeba zacząć. Pojemność ula musi wystarczyć na maksymalną powierzchnię czerwu. Rodzina pszczela dla sprawnego i optymalnego rozwoju potrzebuje „pomieszczenie” o wysokości 40 (50) cm i szerokości 30 (35) cm w kwadracie. (szerokość 10 ramek w zabudowie zimnej daje 37,5 cm) Trzeba również brać pod uwagę, że ważny jest dla uli wielokorpusowych, jednościennych, drewnianych, tzw. bufor, który zastępuje ocieplenie ścian ula. (o czym poniżej). Nad czerwem pszczoły lokują zapasy pokarmu lub miód. Z wydajnością pożytków okolicy pasieki ściśle jest powiązana liczba korpusów miodni. Rzadko jest potrzebne więcej niż dwa korpusy na miodnie.
U pszczelarzy stosowanie ocieplenia ula jest następstwem różnych czynników, jak np.: wielkość ramki, typ gospodarki, ilość rodzin w pasiece, umiejętność pszczelarza i co ważne faworyzowanie ocieplenia ula przez pszczelarza. (uważa za konieczne dla egzystencji rodziny pszczelej).
Tymczasem nie ma absolutnie żadnego znaczenia, czy ul posiada ściany ocieplone, czy ich nie posiada. W obu typach uli można prowadzić efektywną gospodarkę pasieczną, gdy się zna biologię rodziny pszczelej i prowadzi wymagane czynności pasieczne, w zakresie siły rodziny, uwarunkowań klimatycznych, i pogodowych w odniesieniu do bazy pożytkowej, i możliwości zastosowanego typu ula. Dlaczego tak jest? Czy rzeczywiście to prawda? Zatem:
Czy ul wielokorpusowy musi mieć ściany ocieplone?
Ul jako pomieszczenie dla pszczół ma oczywiście znaczenie dla gospodarki cieplnej, zachowania równowagi cieplnej rodziny, ale nie ma co z tym przesadzać. Dlaczego? Ano wystarczy zaobserwować, jak rój pszczeli osadza się w dziupli drzewa i bez ocieplenia może przetrwać długi czas. Ul zapewnia jednak ochronę przed warunkami atmosferycznymi (deszcz, śnieg, wiatr) i termicznymi.
Życie rodziny pszczelej odbywa się w uliczkach ula i tam następuje regulacja warunków termicznych. Izolacja termiczna ścian ula w zimie ma znaczenie tylko wówczas, gdy kłąb pszczół jest przy ścianach ula. Tak się jednak nie dzieje, nie jest to realne! Rodzina pszczela, aby przetrwała zimę, musi mieć odpowiednie warunki. W ulu musi być wystarczająco dużo miejsca, by pomieścić wymaganą ilość pszczół, czerwu, zapasu pokarmu. Dlatego w zimie w ulach wielokorpusowych, szczególnie zimowanych na dwóch korpusach, jest relatywnie dużo niezajętej powierzchni plastrów przez pszczoły, a ma to miejsce gdy się zmienia temperatura na zewnątrz.
W tym czasie ul wielokorpusowy traci kompletnie swoją funkcję „ochrony termicznej” rodziny pszczelej.
Pozostaje tylko ochrona przed wiatrem (przeciągami), a do tego wystarczą drewniane ściany ula z deski 20 mm. Jaka jest w zimie temperatura, w odległości paru centymetrów od kłębu można się przekonać poprzez dokonanie jej pomiaru. Wyczytałem, iż niejaki Bretschko udowodnił, dokonując 10 stycznia 1984 r. (godzina 8.00 rano, temperatura zewnętrzna -9 st. C) pomiaru, iż temperatura na skraju kłębu zimowego pszczół wynosiła -7 st. C.
Jak pokazuje praktyka, pszczoły mogą w naszym klimacie, przetrwać srogie zimy, w bardzo dobrej kondycji. Także wiosną nie ma żadnego problemu, bo temperatury zewnętrzne ułatwiają zajęcie wolnych przestrzeni ula. Puste komórki w strefie buforowej gniazda ułatwiają regulację cieplną kłębu zimowego, przez ich izolacyjne działanie skrajnych powierzchni ramek.
W ulach wielokorpusowych, szczególnie zimowanie na dwóch korpusach, ocieplenie ścian stanowi poważną wadę, gdyż podczas rozpoczęcia rozwoju uniemożliwia ogrzewanie niezajętych powierzchni przez promienie słoneczne. W zimowanych silnych rodzinach ocieplanie uli wręcz szkodzi rodzinom.
Zależność strefy buforowej od szerokości ramki w ulu.
Optymalna dla rodziny pszczelej szerokość zajmowanej powierzchni to 300 mm, od skraju tej powierzchni powinien być bufor przynajmniej 60 mm po każdej stronie. Im mniejszy bufor, tym większe obciążenie stresem w czasie ekstremalnych warunków pogodowych w fazie wegetacyjnej. Czerw rozciąga się z przodu i w tej powierzchni pszczoły utrzymują temperaturę czerwu w górnych jego częściach, i ta temperatura jest ponad obszarem otworu wylotowego ula. Różnica poziomu temperatury rozciąga się z przodu do tyłu. Obszar tylni odgrywa rolę mieszania ciepła i pszczoły w ulu troszczą się o to, żeby powierzchnia ramki dłuższa niż 370 mm, w krawędziach ramki ok. 50 mm pozostawała wolna od pokarmu/miodu oraz była wypełniona powietrzem.