Od 2008 roku promuję gospodarkę pasieczną dr Gerharda Liebiga i dzięki mojej aktywności (na forach) podręcznik zacnego naukowca został wydany w Polsce, co uważam za ogromny sukces, ma to duże znaczenie dla rozwoju pszczelarstwa w Polsce.
Poradnik wart uwagi – powinien go mieć każdy pszczelarz.
Poniższy tekst to sprawdzone przez hobbystę a nie naukowca, na tzw „własnej skórze” co się dzieje w ulu, ile jest w nim pszczół w poszczególnych porach roku, a co najważniejsze, co ma lub nie ma wpływu na rozwój rodziny pszczelej.
Podstawowe pytanie ile jest pszczół w ulu, warto je liczyć?
Z pomocą przychodzi szwajcarska metoda. W szwajcarskim Instytucie Pszczelarskim Liebefeld opracowano prostą metodę szacunkowej oceny dynamiki populacji pszczół (A. Imdorf, A., Gerig, L., Lehrgang zur Erfassung der Volksstärke,)
Takie ważne pytania, czy tylko konieczne dla początkowego pszczelarza?
Czy moja rodzina pszczela rozwija się prawidłowo? Czy jest już czas na poszerzanie gniazda? Jak zestawić odkład – z ilu pszczół? Czy siła rodziny jest wystarczająca, aby pomyślnie pszczoły przezimowały? Czy rodzina ma wystarczającą ilość pokarmu na zimę?
Kto poświęci trochę czasu na zastosowanie tej metody, może uzyskać precyzyjne odpowiedzi. Potem będzie wiedział jak uniknąć porażek.
Do szacowania pszczół trzeba sobie przygotować ramkę pomiarową, tj w ramkę z posiadanego ula nawlec sznurek, kolorową żyłkę, tak aby ona podzieliła ramkę na osiem równych części
Pomiary szacowania (zacząć od kwietnia) pszczół, czerwu, pokarmu, pyłku, z każdej strony ramki i zapisywać w arkuszu kalkulacyjnym.
Przykładowo powierzchnia ramki ula ostrowskiego to 34 x 21= 7,14 dm2 na niej mieści się 888 pszczół, 2856 czerwu pszczelego, 1640 czerwu trutowego, 888g pokarmu. Na jednej ósmej tej powierzchni odpowiednio 111 pszczół, 357 czerwu pszczelego, albo 205 czerwu trutowego, 111g pokarmu. Czy liczyć kiedy pszczoły nie odbywają lotów? Jest na to sposób, aby liczyć w ciągu dnia i policzyć ile pszczół z ula jest poza ulem na pożytku. Trzeba stanąć z tyłu za ulem i liczyć ile pszczół w ciągu jednej minuty powraca do ula i liczbę tą pomnożyć przez 25. Przykładowo, jeżeli w ciągu minuty wróci do ula 40 pszczół, to oznacza, że w tej lotnej pszczole znajduje się tysiąc pszczół, które należy dodać do rachunku. Liczenie wymaga trochę wprawy, ćwiczeń i czasu, ale to się opłaca. Oczywiście przy szacowaniu ważne jest ile – tzn jak gęsto pszczoły na ramce siedzą. Jak da się więcej dymu, to pszczoły zaczną pobierać pokarm (głowy do komórek plastra) i wtedy liczbę pomiaru trzeba zwiększyć o 30%, tj dwie ósemki powierzchni plastra pszczół pobierających pokarm, będą odpowiadać trzem ósemkom „normalnie” obsiadanym przez pszczoły. Gdy będzie zimno, przy niższych temperaturach, pszczoły będą siedzieć gęsto i wtedy trzeba ósemkę plastra pomnożyć przez trzy. To samo, gdy będą na ramce wisieć brody, wtedy mogą być trzy, cztery rzędy pszczół niż normalnie. Brody przy ulu – wsypane pszczoły (po spryskaniu wodą) do 500 ml słoika to 1000 pszczół. Można porobić zdjęcia aparatem cyfrowym (komórką) i potem liczyć na ekranie komputera.
To regularne szacowanie populacji rodziny pszczelej na małej wybranej w pasiece ilości rodzin nie służy tylko aby określić jak zrobić odkład (w maju z 4000 zakrytego czerwu pszczelego i 1000 obsiadanych pszczół, ramki z pokarmem), lecz także dla określenia bezpiecznej siły rodziny pszczelej do przezimowania w ilości 15 000 pszczół (ilości wymaganego pokarmu). To szacowanie pozwala uzyskać aktualne informacje o sile rodziny, pozwala planować wykonywanie czynności takich jak poszerzanie czy zapobieganie rójce. I tak, liczba pomierzonego zakrytego i otwartego czerwu jest wymowna i pozwala określić, na wiosnę, siłę rodziny i podjąć działania. Zakryty czerw – pszczoła wyjdzie w następnych 0 – 12 dniach, a z otwartego czerwu w następnych 13 – 21 dniach. Obrazowo np. w jednym korpusie ula ostrowskiej, w końcu marca będzie czerwu na pięciu ramkach (na obu stronach ramek będzie go po połowie ramek), gdy w większości będzie to czerw zakryty, to w następujących 12 dniach przybędzie ok. 12 800 pszczół, które wypełnią 13 uliczek ula. Trzeba się liczyć z tym, że w przeciągu dwóch tygodni, te pszczoły, które są w ulu, w większości umrą i zrobią miejsce dla młodej pszczoły, która przyszła na świat, ale rodzina ta musi być natychmiast poszerzana.
Systematyczne pomiary wg tej metody, prowadzone przez cały sezon, w interwałach 21 dni, pozwalają na uzyskanie cennych danych, których w żadnym podręczniku pszczelarskim się nie uświadczy. Pozwala to na przyjęcie na swoim terenie skutecznej gospodarki pasiecznej.
Teraz pomiary w praktyce, które przeprowadziłem osobiście – wyniki w tabeli poniżej.
Istota metody – implementacja do arkusza kalkulacyjnego (formuły)
Rodzina pszczela to jak zakład pracy – robotnicy na budowie, w fabryce. Dla obliczania wydajności pracy jest takie pojęcie jak osobodniówki. W metodzie szacowania pszczół wprowadzone są analogicznie pszczołodni: jest to liczone jako średnia suma pszczół na początku i na końcu pomiaru pomnożona przez 21. Pszczoły które przybyły w rodzinie to ilość czerwiu pomierzonego w pomiarze poprzednim.Pszczoły które ubyły z ula to od pszczół pomierzonych odejmuje się ilość pszczół pomierzoną poprzednim pomiarem, a wynik tej różnicy odejmuje się od ilości czerwiu pomierzonego w poprzednim pomiarze. Jeżeli odejmować będziemy ilość pszczół przybyłych od ilości pszczół utraconych, będziemy mieli obraz bilansu za dany okres. Na wykresie widać ile pszczół się dziennie rodzi i jednocześnie ile przybywa w przeciągu od wiosny do jesieni. Widać kiedy i jaką ilość jajek składa matka. Gdy zestawi się wykres ilość pszczół i ilość czerwiu w osi czasu widać jak się kształtują te dane, ile maksymalnie jest pszczół i czerwiu w rodzinie, na wiosnę, w lecie w szczycie rozwoju i pod koniec lata.
Teraz inna dosyć ważna sprawa: długość życia pszczoły. W wielu podręcznikach można wyczytać, iż latem pszczoły żyją sześć tygodni, a niektórzy wmawiają wręcz, że ich pszczoły, żyją wtedy dwanaście tygodni. (z małych komórek). Pszczoły owszem, żyją w okresie lata, 4 do 6 tygodni, ale te znaczone markierami i trzymanie w ulikach widokowych (oszklonych 1 – 2 ramkowych). W normalnej rodzinie pszczoły żyją natomiast od 2 do 3 tygodni, lecz raczej skłania się to do 2 tygodni. Jak się do tego dochodzi? Trzeba sobie uzmysłowić, że w określonym badanym interwale czasu mamy średnią ilość pszczół w rodzinie i w tym czasie jednocześnie nam pszczoły przybywają (te co się rodzą) i ubywają (te co umierają). Zatem gdy te pszczołodni podzielimy przez ilość pszczół przybyłych, możemy to zinterpretować jako przewidywana ilość dni życia pszczoły. Właśnie ta długość życia pszczoły decyduje, jak się kształtuje bilans pszczół w rodzinie. Udowodnionym jest, że to obciążenie wychowem czerwiu w rodzinie jest czynnikiem decydującym w głównej mierze o długości życia pszczół. Na długość życia pszczół nie mają wpływu loty po nektar, pyłek, a także przeróbka pokarmu dozowanego do ula jako zapasy zimowe.
Rodzina silniejsza w konsekwencji większej ilości pszczół ma większą ilość pszczołodni, przy porównywalnej ilości sumarycznej czerwiu w stosunku do słabszej i jest w stanie zebrać więcej pożytku. Znamienne jest to co wyczytałem, u dr G. Liebiga, który podaje: więcej pszczół wychowuje więcej czerwiu, a więcej czerwiu to więcej pszczół w rodzinie … itd., ale więcej pszczół w rodzinie to więcej miodu. Ograniczanie czerwienia przez matki w żadnym wypadku nie jest zalecane, gdyż jest bardzo kosztowne. Reguła Taranowa (40 dni) po prostu nie działa
Wykres dzienne przybytki i ubytki pszczół
Gdyby pszczoły żyły 6 tygodni, to w ulu rodzina utrzymująca 40 000 czerwiu (cykl rozwojowy 21 dni, a matka składająca ca 2000 jajek dziennie) winna składać się z 80 000 pszczół?. Są autorzy, którzy nie ferują tak wysoką liczbą – 80 000 pszczół w rodzinie, podając, iż jest to te 60 000 pszczół. Niestety i ta wielkość jest stanowczo za duża. Dr G. Liebig prowadząc badania nad rozwojem rodziny pszczelej, na przeszło pięciu tysiącach rodzin, liczył ilość pszczół w rodzinie w interwałach 21 dniowych, począwszy od marca do października (lata od 1989r do 2014r), przy zastosowaniu szwajcarskiej metody szacowania pszczół i wyszło, że średnia ilość pszczół w rodzinie w szczycie rozwoju to ca 30 000. Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby policzyć i sprawdzić jak długo żyje pszczoła w rodzinie pszczelej, konkretnie u siebie w ulach.
Ja to zrobiłem, z czym się dzielę.
Mierząc ilość zbieranego miodu i pyłku i zestawiając w tabeli i później na wykresie, można precyzyjnie określić tzw taśmę pożytkową dla lokalizacji pasieki i dostosować gospodarkę pasieczną czyli modne stwierdzenie dokonać tzw optymalizacji.
Mierząc ilość pszczół i pokarmu późną jesienią, mamy odpowiedź czy rodziny są wystarczająco silne i należycie zaopatrzone w pokarm, aby przetrzymały zimowlę. Ważna pozycja pszczołodni ogółem w roku obrazuje siłę rodziny, bo ona mówi ile robotnic w przeciągu okresu czasu jest gotowych do pracy przy zbiorze pożytku.
Przykład dokonanego szacowania przed zimowaniem rodzin.
Kto lubi takie sytuacje ?
W podsumowaniu diagram oprac. wg dr Pia Aumeier – co ma wpływ na rozwój rodzin pszczelich?
Jeżeli coś w pasiece idzie nie tak, to winien jest ten co stoi za ulem